เขียนโดย : ศุภวัฒน์ คำเวียง
ฝ่ายสอบเทียบ

สวัสดีครับทุกท่าน สำหรับงานสอบเทียบแล้วคำถามที่ถูกถามเข้ามาบ่อยที่สุดเป็นอันดับหนึ่งตลอดกาลคงจะหนีไม่พ้นคำถามที่ว่า “ค่า Uncertainty คืออะไร? ” วันนี้เราจะมาไขข้อสงสัยนี้ไปพร้อมๆกันนะครับ นิยามของความไม่แน่นอนของการวัด (Uncertainty) คือพารามิเตอร์ที่ร่วมมากับผลของการวัดที่สามารถแสดงถึงความกระจายของค่า ซึ่งสามารถอ้างได้อย่างสมเหตุสมผลว่าเป็นของปริมาณที่ถูกวัด

จากนิยามข้างต้น สามารถให้ความหมายของความไม่แน่นอนของการวัดได้ว่า ความไม่แน่นอนของการวัด คือ สิ่งที่ชี้บอกความไม่สมบูรณ์ในความรู้ของปริมาณที่ถูกวัด เป็นปัจจัยที่มีผลต่อการวัดและอาจจะเกิดในระหว่างการสอบเทียบ ความไม่แน่นอนของการวัดเกิดขึ้นทุกครั้งในการถ่ายทอดความถูกต้องของการวัด ไม่ว่าจะเป็นขั้นตอนไหนของความสามารถสอบกลับได้ ซึ่งในแต่ละระดับของการวัดจะเกิดความไม่แน่นอนของการวัดสะสมมากขึ้นเรื่อยๆ ส่วนจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับความสามารถในการถ่ายทอดการวัดของแต่ละห้องปฏิบัติการ ความไม่แน่นอนอาจเกิดขึ้นจากหลายสาเหตุ เช่น วิธีการวัด เครื่องมือวัด ผู้ปฏิบัติการ และสภาวะแวดล้อมในการวัด เป็นต้น

หากจะยกตัวอย่างให้เห็นภาพง่ายๆ เช่นเปรียบเทียบการสอบเทียบเป็นเหมือนการปรับตั้งนาฬิกาข้อมือให้ตรงกับนาฬิกาในโทรศัพท์มือถือ ในการจะปรับนาฬิกาให้ตรงกันแบบ100%นั้นแทบจะเป็นไปไม่ได้เลย เพราะอาจจะมีค่าความไม่แน่นอนที่เกิดจากคนปรับตั้งที่ปรับช้าหรือเร็วไป ค่าความไม่แน่นอนที่เกิดจากการแสดงค่าเวลาของโทรศัพท์ ค่าความไม่แน่นอนที่เกิดจากการแสดงเวลาของนาฬิกาข้อมือ หรือแม้กระทั่งค่าอุณหภูมิรอบๆที่มีผลกระทบต่อการขยายตัวของโลหะภายในนาฬิกาเป็นต้น ค่าความไม่แน่นอนเหล่านี้ที่อาจจะเกิดขึ้นในระหว่างที่ทำการปรับตั้งนาฬิกานั้นก็อาจจะเกิดขึ้นในขั้นตอนการสอบเทียบด้วยเช่นกัน ทำให้จะต้องรายงานความเสี่ยงดังกล่าวลงในใบรายงานผลการสอบเทียบด้วย ซึ่งจะแสดงในหัวข้อค่า Uncertainty เป็นการแสดงถึงค่าความไม่แน่นอนที่เกิดขึ้นในขั้นตอนการสอบเทียบเครื่องมือและอาจจะมีผลต่อผลการสอบเทียบเครื่องมือนั่นเอง

ความไม่แน่นอนของการวัดคือสิ่งที่บอกได้ถึงคุณภาพของผลการวัด ว่ามีความน่าเชื่อถือมากเพียงใด การรายงานความไม่แน่นอนของการวัดจะต้องรายงานพร้อมกับผลของการวัดเสมอ ส่วนจะมีค่ามากหรือน้อยก็ขึ้นอยู่กับขีดความสามารถของห้องปฏิบัติการสอบเทียบว่าสามารถลดปัจจัยที่ทำให้เกิดค่าความไม่แน่นอนของการวัดได้ดีเพียงใด